(2/4) - Góry Niebiańskie, konie i kontenery - "Anarchokapitalizm w mauzoleum Lenina"

To jest część serii: jeśli nie czytałeś pierwszej części, polecam to zrobić -
(1/4) - Góry Niebiańskie, konie i kontenery - "Kierunek Wschód"

Słodki zapach poranka w Azji. Na przedniej, popękanej szybie naszej marszrutki widać naklejki z napisem PL. Tak działa łańcuch - my kupujemy używane samochody z Niemiec, a kiedy dla nas są już za stare wędrują dalej na wschód. I tak na przykład, samochód znajomego naszego przewodnika trafił do Donbasu i jest w rosyjskiej telewizji dowodem na udział Polaków w konflikcie na Ukrainie. Zatrzymujemy się w sklepie ze świecącym neonem i krzykliwymi reklamami. Dochodzę do wniosku, że przeciwnicy ustawy krajobrazowej cofają mentalnie Polskę do trzeciego świata. W Kirgistanie na światłach są liczniki, pieszych spycha się do przejść podziemnych, drogi są szerokie, a infrastruktura rowerowa nie istnieje. Żeby przejść przez ulicę, musisz biec. Żadnych stref tempo 30, norm czystości spalin. A przecież są w moim mieście tacy, którzy chcą by tak wyglądała Polska. 

Skrzyżowanie w stolicy kraju - Biszkeku

Bus nie odpala, trzeba pchać. Cudownie, przejechaliśmy na razie 5 z 500km. 

Marszrutka z Polski

System marszrutek w Kirgistanie to połączenie anarchokapitalizmu z sensowną regulacją państwową. Rynek reguluje częstotliwość i godziny jazdy, dlatego w nocy ciężko się gdzieś dostać. Ale państwo wprowadziło wspólnym mianownik - wspólną numerację linii dla całego kraju. To dokładnie to samo, czym zachwycałem się parę tygodni wcześniej na zachodzie Niemiec. I tak linie od 1 do 100 to państwowa komunikacja miejska stolicy obsługiwana całkiem niezłym taborem, włączając w to niskopodłogowe trolejbusy. 200-299 to komunikacja podmiejska, 400-499 krajowe połączenia międzymiastowe, a 500-599 ekpresy. Rozkładów i planów nie ma na przystankach żadnych, ale kiedy po samotnym snuciu się w stolicy kraju musiałem powrócić do pensjonatu na przedmieściach, wróciłem bezproblemowo. Kto pyta, nie błądzi. O godzinie 19 w weekend czekałem na właściwą linię 8 minut. W Łodzi, pewnie czekałbym pół godziny.

Dworzec autobusowy

Przystanek autobusowy, w tle opuszczona fabryka

Anarchokapitalizm w mieście, w którym kiedyś istniało największe na świecie muzeum Lenina. Dziś jest muzeum narodowym Kirgistanu, ale ze względu na brak środków, freski na suficie wciąż opowiadają historie o wspaniałym życiu w Związku Radzieckim, o przewodniej roli partii w światowym pokoju, o krwiożerczych Amerykanach i biednych skrzywdzonych ludziach z transparentami "No more Hirosima!" Z każdego zakamarka spoglądają na Ciebie pomniki wielkich towarzyszy, budowniczych komunizmu. Lenin co prawda został przed budynkiem zastąpiony Kirgizem na koniu, ale nie stracił miejsca na cokole. Stoi z tyłu.

Upadek Związku Radzieckiego, to dla Kirgizów katastrofa. Ich tożsamość narodowa to świadomość udziału w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej, którą wspomogli, poza swoją krwią, milionami koni. W każdym mieście, a nawet na polach stoją pomniki bohaterów ZSRR. Większość parków, to parki pabiedy - Zwycięstwa. Najpopularniejsze szczyty kraju - Pik Pabiedy i Pik Lenina (7134m) jasno pokazują, jakie są priorytety.

Ale czy można się dziwić? Największe miasta w Kirgistanie to dawne stanice carskiej Rosji. Większość infrastruktury kraju to dzieło radzieckiej techniki. Bez Rosji, Kirgizi prawdopodobnie wypasaliby nadal owce. PKB per capita Kirgistanu wynosi 3361 dolarów rocznie (Polski - 25 105), co plasuje ten kraj na 142 z 186 krajów ujętych w rankingu. Rosyjskojęzyczna północ kraju nie przepada za południem, które mówi głównie po Kirgisku. Wszyscy słuchają rosyjskiej muzyki i oglądają rosyjską telewizję. Widać, bo zostałem zapytany, jak mogliśmy walczyć z faszyzmem, a teraz bratać się z faszystami na Ukrainie. Według mojego rozmówcy, w Polsce 100 000 osób przychodzi na manifestacje z faszystowskimi flagami.

Słowo kluczowe przy zrozumieniu Kirgistanu to korupcja. Policja nie zajmuje się egzekwowaniem prawa, tylko dorabianiem do marnej pensji. I tak, gdy zatrzymała nas policja, nikt nie prosił o dowód rejestracyjny, tylko powiedział od razu: dwadzieścia. Za co? Opłata klimatyczna. Tyle, że żadna taka opłata nie istnieje. System edukacji działa podobnie. Wykładowca na uczelni zarabia pięćdziesiąt dolarów miesięcznie (a ceny są może dwa razy niższe niż w Polsce), więc egzaminy nie sprawdzają wiedzy, tylko zasobność portfela.

Do budżetu trafia więc niewiele pieniędzy, a te które trafiają i tak kradnie władza. Kirgistan prawie niczego nie produkuje. Parówki halal w sklepie były z Brazylii i Turcji, soki z Rosji. Jedyną porządną drogę w kraju robią Chińczycy, bo są tańsi i solidniejsi od miejscowych. W kraju jest złoto, metale ziem rzadkich i inne kluczowe substancje, ale kompletnie nie przekłada się to na bogactwo. Złoto wydobywają Kanadyjczycy i dzięki łapówkom 90% zysków leci za zachód. Ale bieda państwa tylko częściowo przekłada się na biedę ludzi. Skorumpowani urzędnicy dorabiają się niezłych fortun - spotkanie Lexusa na drogach nie było większym problemem. Każdy jakoś wiąże koniec z końcem - w efekcie, głodujących ludzi jest o wiele mniej, niż w krajach Afryki o podobnym PKB. Kirgistan leży na liście poniżej Sudanu, Ghany, Jemenu czy Bangladeszu.

W Kirgistanie wszystko jest z kontenerów - domy, sklepy, restauracje

Zrujnowane kopalnie

Mimo wszechogarniającej biedy, życie w kraju toczy się dosyć spokojnie. Poza zachodem, gdzie, przy granicy z Uzbekistanem występują konflikty etniczne. Związek Radziecki, by trzymać w szachu swoje republiki, tworzył antagonizmy. I tak, Uzbecy mają pola bawełny, Kirgizi mają wodę. Gdy tylko sytuacja staje się bardziej napięta, dopływ wody do Uzbekistanu zostaje odcięty.
W Karakole, stolicy obwodu Issyk-Kul, podczas wieczornego spaceru po nieoświetlonym parku spotkaliśmy tylko młodych kochanków, odpoczywających od słońca dnia. Jako, że trafiłem na czas Ramadanu, nie spotkałem na ulicy żadnego pijanego człowieka. To jeden z niewielu krajów, gdzie Islam ma raczej pozytywne skutki społeczne.

W Kirgistanie istnieje haniebny zwyczaj porywania żon, który pochodzi jeszcze z tradycji koczowniczych i nie ma nic wspólnego z Islamem. Komuniści tłumili takie przejawy tradycjonalizmu, jednak po 1991r., kirgiskie kobiety znowu znalazły się w trudnej sytuacji. Szacuje się, że 1/3 wszystkich małżeństw rozpoczęło się od porwania. W tradycyjnie zawartych małżeństwach, nierejestrowanych w urzędzie kobiety nie posiadają praw dziedziczenia. Skazane na życie z obcym człowiekiem i zmuszone do wykonywania obowiązków domowych, nadzwyczaj często wybierają samobójstwo. Zainteresowanych tematem, odsyłam do reportażu Vice News.

Powyższy akapit ma się jednak nijak do tego, co widziałem. Muszę przyznać, że trakcie mojego wyjazdu nie uświadczyłem złego traktowania kobiet ani przez sekundę. Wręcz odwrotnie - mężczyźni nadzwyczaj często ustępowali kobietom miejsc. Dziewczyny ze stolicy w modnych, skąpych ubraniach nie różniły się niczym od tych na zachodzie.

Zła nie widać na pierwszy rzut oka.

Ulice Biszkeku

Dość przygnębiający obraz tego, co pozostawiła po sobie ludzkość, daje tylko jeden wybór - trzeba uciec tam, gdzie cywilizacja nie sięga. I o tym w następnej części.

(3/4) - Góry Niebiańskie, konie i kontenery - "Offline"